Ισορροπία με άδειες ανοιχτού περιεχομένου

Η ιστοσελίδα ανοικτού διαλόγου και διαβούλευσης του Ελληνα πρωθυπουργού, το γνωστό πλέον σε όλους opengov.gr, λειτουργεί με βάση μια ειδική διαδικασία αδειοδότησης των χρηστών, το λεγόμενο Creative Commons.
Την ίδια στιγμή, τα περισσότερα πανεπιστήμια της χώρας δεν έχουν βρει ακόμη τρόπο να λειτουργήσουν πλήρως τα ηλεκτρονικά αρχεία και τις βιβλιοθήκες τους, αφού ένα μεγάλο μέρος του περιεχομένου τους καλύπτεται από άκαμπτα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Το πλούσιο και σημαντικό ιστορικά ψηφιακό αρχείο της ΕΡΤ, είναι μεν στη διάθεση του κοινού μέσω του Διαδικτύου, αλλά χωρίς να διέπεται προς το παρόν από συγκεκριμένους κανόνες αδειοδότησης όσον αφορά τη χρήση του υλικού του.
Η αλλοπρόσαλλη κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα όσον αφορά την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων, ιδίως στο Διαδίκτυο, που αναπτύσσεται δυναμικά τα τελευταία χρόνια, είναι ενδεικτική. Το θέμα του copyright στη διαδικτυακή εποχή έχει γίνει αντικείμενο πολλών συζητήσεων άλλωστε σε ολόκληρο τον κόσμο.
Απέναντι στη γραμμή της απόλυτης προστασίας αναπτύσσεται εδώ και καιρό μια πιο ήπια επιστημονική προσέγγιση, ιδίως όσον αφορά ζητήματα που άπτονται της εκπαιδευτικής λειτουργίας, γνωστής ως copyleft. Προμετωπίδα της γραμμής αυτής είναι η δυνατότητα ανοικτής πρόσβασης σε έργα με επιστημονική αξία και η υπό προϋποθέσεις χορήγηση ειδικών αδειών χρήσης του προϊόντος από τον δημιουργό του, που κατοχυρώθηκαν με το όνομα Creative Commons.
Η άποψη των οργανισμών συλλογικής διαχείρισης που εκπροσωπούν τους δημιουργούς, είναι εντελώς αρνητική με τις άδειες αυτές, καθώς θεωρούν ότι κάθε δημιουργός έχει το αυτονόητο δικαίωμα να διαθέτει όπως θέλει το έργο του.

Τι είναι όμως οι άδειες Creative Commons;

«Οι άδειες Creative Commons είναι το κύριο και πλέον εύχρηστο νομο-τεχνολογικό εργαλείο παγκοσμίως για την ανοικτότητα περιεχομένου στο Διαδίκτυο. Ως τέτοιο εργαλείο χρησιμοποιούνται ήδη από το Γραφείο του Πρωθυπουργού της Ελλάδας [βλ. www.opengov.gr], αλλά και πολλούς άλλους φορείς του ευρύτερου Δημόσιου Τομέα ή/και ιδιώτες», επισημαίνει με άρθρο του στο Facebook, ο δικηγόρος Μαρίνος Παπαδόπουλος, ειδικός στα θέματα αυτά.
Θεωρεί όμως ότι οι αγκυλώσεις που δημιουργεί το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας είναι περισσότερες απ' ό,τι οι ρυθμίσεις του για την ανοικτότητα και την υπό όρους ή/και ελεύθερη πρόσβαση και διακίνηση έργων πνευματικής ιδιοκτησίας στο Διαδίκτυο.
Εκτεταμένη αναφορά στο ζήτημα της ανοικτής πρόσβασης, κυρίως για εκπαιδευτικούς λόγους, έκανε τον περασμένο Ιούνιο στην Κέρκυρα, στο 8ο διεθνές συνέδριο για τη δεοντολογία στους υπολογιστές, η καθηγήτρια του πανεπιστημίου της Αθήνας, Διονυσία Καλλινίκου.
«Η πρωτοβουλία βασίζεται στη λογική τού μη εμπορευματικού χαρακτήρα του Ιντερνετ και επιδιώκει να διαχωρίσει τα πνευματικά δικαιώματα (copyright) από παραδοσιακούς κανόνες. Ο ύψιστος στόχος είναι να μετατραπεί το Ιντερνετ σε εργαλείο για μια παγκόσμια βάση επιστημονικής γνώσης», αναφέρει χαρακτηριστικά.
«Η "ανοικτή πρόσβαση" αναπτύχθηκε σε πανεπιστήμια λόγω των αυξήσεων στην τιμή των επιστημονικών δημοσιεύσεων, του περιορισμού των κρατικών επιχορηγήσεων, της ανάπτυξης του Ιντερνετ. Ερευνητές και επιστήμονες ανταποκρίνονται θετικά στις πρωτοβουλίες αυτές γιατί κυρίως ενδιαφέρονται για τη διάδοση των εργασιών τους με αναφορά στο όνομά τους... Η ανοικτή πρόσβαση δεν είναι αντίθετη με το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας, στην έκταση που οι συγγραφείς αποφασίζουν ελεύθερα να υιοθετήσουν αυτή την πολιτική. Οι ελεύθερα διαθέσιμες εργασίες έχουν επίσης πνευματικά δικαιώματα, καθώς όσοι τις χρησιμοποιούν οφείλουν να τηρούν τις προϋποθέσεις», πρόσθεσε.
«Για να υλοποιηθεί λοιπόν η παραπάνω πρωτοβουλία, χρησιμοποιούνται μια σειρά από άδειες χρήσης του περιεχομένου που εκδίδει ο δικαιούχος. Η πιο δημοφιλής και διαδεδομένη άδεια, είναι η Creative Commons, η οποία διατίθεται στο κοινό από το 2002. Αυτή τη στιγμή έχει επεκταθεί σε περίπου 50 χώρες και εκτιμάται ότι πάνω από 140 εκατομμύρια έργα έχουν τέτοιες άδειες», αναφέρει στην εισήγησή της η κ. Καλλινίκου. Οπως υποστηρίζει, ο σκοπός αυτών των αδειών δεν είναι να καταργήσει τα πνευματικά δικαιώματα αλλά κυρίως να επανακαθορίσει τους κανόνες και να πετύχει μια νέα ισορροπία στη βάση των αρχών του Διαδικτύου.
Οπως εξηγεί η κ. Καλλινίκου, επιστημονικές μελέτες μπορεί να είναι έτσι διαθέσιμες για ανοικτή πρόσβαση, ενώ οι δημιουργοί μουσικών, κινηματογραφικών έργων, φωτογραφιών, λογισμικού, multimedia, γραφικών τεχνών θα μπορούν να τα διαθέτουν στο κοινό για ιδιωτικούς, εκπαιδευτικούς ή ερευνητικούς λόγους. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με τα προγράμματα και τις παραγωγές των ραδιοτηλεοπτικών οργανισμών και των ΜΜΕ.
Η κ. Καλλινίκου ολοκληρώνει μάλιστα την εισήγησή της, λέγοντας ότι η τεχνολογία εξελίσσει την έννοια της εργασίας. Μέχρι σήμερα έχουμε δύο μεθόδους προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων, την κλασική, μέσω συμβολαίων και αδειών εκμετάλλευσης, και τις άδειες ανοικτού περιεχομένου. Ομως η έννοια του συγγραφέα αλλάζει. Μια νέα κοινωνική ανάγκη οδηγεί την ανθρωπότητα σε άλλη μορφή διανόησης, πιο συλλογική. Σύμφωνα με την ίδια, η θεώρηση της ανοικτής πρόσβασης βασίζεται πλεόν στις αρχές του δημοσίου συμφέροντος, της συμμετοχής, της αλληλεγγύης, της συνοχής, του κοινωνικού κράτους, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της κοινωνικής δικαιοσύνης των νέων τεχνολογιών και της ελευθερίας. «Η ιδέα της ανοικτής και συνεργατικής δημιουργίας είναι μια ριζοσπαστική προσέγγιση που απευθύνεται σε ανθρώπους που χρειάζονται μια άλλη πολιτική, πιο σύγχρονη και πιο ισορροπημένη», καταλήγει η κ. Καλλινίκου.

ΠΗΓΗ: Ελευθεροτυπία, Σάββατο 27 Μαρτίου 2010

Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΖΕΡΒΑ

 

Διαβάστε επίσης:
Ο πόλεμος του Διαδικτύου
11 εκατ. ευρώ τον χρόνο τα διαφυγόντα κέρδη στην Ελλάδα