Κλέφτες ή χρήστες;

Οι αριθμοί είναι εντυπωσιακοί. Οχτακόσιες πενήντα χιλιάδες ήταν, σύμφωνα με την αστυνομία, τα εγγεγραμμένα μέλη στον διαδικτυακό κόμβο gamato.info, ο οποίος μέχρι την απενεργοποίησή του από τη δίωξη ηλεκτρονικού εγκλήματος, στα μέσα Μαρτίου, δεχόταν 18.000.000 επισκέψεις τη μέρα από άτομα που αντάλλασσαν μεταξύ τους ψηφιακά αρχεία με ταινίες, παιχνίδια, βιβλία και μουσικές.

Σε αρκετών τα μάτια, ωστόσο, εξίσου εντυπωσιακές ήταν και οι συγκεντρώσεις που πραγματοποίησαν αμέσως μετά εκατοντάδες χρήστες του Διαδικτύου σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, ως ένδειξη συμπαράστασης στους συλληφθέντες διαχειριστές του κόμβου και υπό την πολιτική ομπρέλα των «Οικολόγων-Πρασίνων».

«Πώς είναι δυνατόν να διεκδικείς σαν δικαίωμα την κλεψιά;» αναρωτιέται ο Γιωργανδρέας Ζάννος, δικηγόρος με ειδίκευση στα ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας, και νομικός σύμβουλος σήμερα του υπουργού Πολιτισμού. «Η προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων», τονίζει, «αποτελεί το μόνο καθιερωμένο μοντέλο που διαθέτουμε για την χρηματοδότηση της πνευματικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας. Αλλο δεν έχουμε. Μακάρι να βρεθεί αυτό που θα το διαδεχτεί».

Το σίγουρο, όμως, είναι πως στην εποχή μας, μια ολόκληρη γενιά, γαλουχημένη με τις δυνατότητες που προσφέρει η υψηλή τεχνολογία, θεωρεί αυτονόητη προσδοκία το «δωρεάν», παραγνωρίζοντας τις επενδύσεις σε φαιά ουσία και χρήμα που προϋποθέτουν τα καλλιτεχνικά έργα και στερώντας από τους νόμιμους δικαιούχους τα έσοδα που τους αναλογούν.

Δεν πληρώνω, δεν πληρώνω

Σύμφωνα με περσινή έκθεση του μόλις δεκαπεντάχρονου ειδικευόμενου της Στάνλεϊ Μόργκαν, Μάθιου Ρόμπσον, που αναδημοσιεύτηκε από την «Γκάρντιαν» ως «η έκθεση που ταρακούνησε το Σίτι», οι σημερινοί έφηβοι είναι ιδιαίτερα απρόθυμοι να πληρώσουν για τη μουσική. Οι περισσότεροι δεν έχουν αγοράσει CD ποτέ τους και οχτώ στους δέκα «κατεβάζουν» τραγούδια από ιστότοπους που μοιράζουν αρχεία (filesharing). Ενώ παράλληλα προτιμούν ν' αγοράζουν το πειρατικό dvd μια ταινίας τη στιγμή που αυτή προβάλλεται στις αίθουσες, μιάς και τους κοστίζει πολύ λιγότερο απ' το να πάνε σινεμά.

Διόλου τυχαίο που η παγκόσμια αγορά της ηχογραφημένης μουσικής, από 45 δισ. δολάρια που ήταν το 1997, αναμένεται να προσγειωθεί του χρόνου στα 20 δισ. Ομως και τα διαφυγόντα κέρδη από τη δραστηριότητα του gamato.info -μέσω του οποίου ανταλλάσσονταν και τ' αρχεία 6.500 βιβλίων, ελληνικών κυρίως- μόνο αμελητέα δεν ήταν: οι αρχές κάνουν λόγο για 1 δισ. ευρώ. Κι όπως διαβάζουμε στη μελέτη του γάλλου κοινωνιολόγου Μπερνάρ Πουλέ «Το τέλος των εφημερίδων» (εκδ. «Πόλις»), η ανταλλαγή ηλεκτρονικών δεδομένων μεταξύ χρηστών, η πειρατεία δηλαδή peer to peer ή Ρ2Ρ, μολονότι συνιστά «κλοπή», μοιάζει αδύνατον να σταματήσει.

«Πώς να σταματήσει το ποτάμι; Ολοι, λίγο πολύ, συμμετέχουμε σ' αυτό το νταραβέρι, ουδείς αναμάρτητος», παραδέχεται ο κινηματογραφιστής Γιάννης Οικονομίδης: «Προσωπικά, η πειρατεία με ευνόησε, αν σκεφτεί κανείς πόσοι είδαν την ταινία μου "Σπιρτόκουτο" και πόσος λόγος έγινε στο Ιντερνετ για μια δουλειά που, σημειωτέον, με κατέστρεψε οικονομικά. Παρ' όλα αυτά, πρέπει να βρεθεί μια λύση. Αν ένα έργο έχει δικαιώματα, δεν επιτρέπεται να τα παραβιάζεις. Αλλο ελευθερία κι άλλο αδυσώπητη κλεψιά. Αν συνεχιστεί έτσι η κατάσταση, στο τέλος θα βουλιάξουμε όλοι».

Τι κι αν στις ΗΠΑ ψηφίστηκαν ιδιαίτερα κατασταλτικοί νόμοι και χιλιάδες πολίτες βρέθηκαν ενώπιον της Δικαιοσύνης κατηγορούμενοι για πειρατεία; Η Αμερικανική Ενωση Δισκογραφικών Βιομηχανιών αναγνωρίζει «πως η αντιμετώπιση αυτή δεν της απέφερε τίποτε, εκτός από μια επιδείνωση της εικόνας της» γράφει ο Πουλέ. Κι ενώ σ' Ευρώπη και Αμερική αναζητείται ένα νέο νομικό πλαίσιο που θα συμβαδίζει με την ψηφιακή πραγματικότητα, η μόνη σαφής παρέμβαση ήρθε από τη Γαλλία, με τον πολυσυζητημένο «νόμο των τριών χτυπημάτων» του Νικολά Σαρκοζί.

«Σύμφωνα με αυτόν», εξηγεί ο Αρης Πετρόπουλος, διευθυντής του Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης Εργων Λόγου (ΟΣΔΕΛ), «όποτε ο χρήστης κατεβάζει αρχεία παραβιάζοντας τις διατάξεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας, δέχεται σε πρώτο στάδιο προειδοποίηση για το παράνομο της πράξης του, έπειτα βλέπει να κατεβαίνει η ταχύτητα του υπολογιστή του και, αν συνεχίσει την ίδια τακτική, τιμωρείται για ένα διάστημα με διακοπή της σύνδεσής του». Μια παραλλαγή αυτού του νόμου εφαρμόζεται πλέον και στην Αγγλία, ενώ ανάλογες προσπάθειες γίνονται και στην Ισπανία.

Αυτή τη στιγμή υπάρχουν στην Ελλάδα 17 οργανισμοί συλλογικής διαχείρισης πνευματικών δικαιωμάτων (των μουσικών, των τραγουδιστών-ερμηνευτών, των στιχουργών, των σκηνοθετών, των συγγραφέων, των σκηνοθετών, των εικαστικών κ.ο.κ.), πολλοί από τους οποίους έχουν έρθει σ' επαφή με παρόχους διαδικτυακών υπηρεσιών. «Το ζητούμενο», λέει ο Αρης Πετρόπουλος, «είναι είτε να μας κοινοποιούν, σε περίπτωση καταγγελίας, τα στοιχεία του διαχειριστή του ιστότοπου ώστε να στραφούμε εναντίον του, είτε να ειδοποιούν εκείνοι τον διαχειριστή ότι παρανομεί και να του διακόπτουν τη σύνδεση. Δεν υπήρξε όμως σπουδαία ανταπόκριση, καθώς οι πάροχοι επικαλούνται ότι μια τέτοια τακτική σκοντάφτει στην προστασία των προσωπικών δεδομένων».

Η συντονισμένη δράση των παραπάνω εγχώριων οργανισμών για την πάταξη της πειρατείας και το κοινό τους αίτημα προς την πολιτεία για ένα νέο νομικό πλαίσιο, ταιριαστό στην ψηφιακή εποχή, έγιναν δεκτά με ανακούφιση εκ μέρους των δημιουργών. Ωστόσο, στο διάλογο που αναπτύσσεται τελευταία στον διαδικτυακό τόπο musicunites.gr., βλέπουμε να διατυπώνονται κι άλλες απόψεις, έξω από τη λογική της ποινικής καταστολής. Ο συνθέτης Αντώνης Πλέσσας για παράδειγμα, δεν συμμερίζεται τον ενθουσιασμό του ομοτέχνου του Παναγιώτη Καλαντζόπουλου για τον νόμο Σαρκοζί. Αντίθετα, παραπέμπει σε κείμενα του media futurist Γκερτ Λίοναρντ, όπου μεταξύ άλλων προτείνεται η θέσπιση ενός τέλους πρόσβασης στο Διαδίκτυο που θ' αποδίδεται στους κατόχους των πνευματικών δικαιωμάτων.

Προς αυτήν την κατεύθυνση κινούνται και οι Οικολόγοι-Πράσινοι, συγκλίνοντας ιδεολογικά με το σουηδικό Κόμμα των Πειρατών, με το οποίο συμπορεύονται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Στο λεξιλόγιο και των δύο πολιτικών σχηματισμών δεν υπάρχουν «κλέφτες» αλλά «χρήστες προϊόντων πολιτισμού». Κι ανάμεσα στα αιτήματά τους είναι η νομιμοποίηση της ανταλλαγής ψηφιακών αρχείων και ο χρονικός περιορισμός της εμπορικής χρήσης των πνευματικών δικαιωμάτων από τους δικαιούχους τους στην πενταετία.

«Η αυθαιρεσία έγινε καθεστώς»

«Είναι τόσο πολλά τα οικονομικά συμφέροντα που διακυβεύονται από τη διαδικτυακή πειρατεία, που αποκλείεται να μη βρεθεί μια λύση» λέει ο Αρης Πετρόπουλος: «Γιατί, κακά τα ψέματα. Πουθενά δεν γίνεται πειρατεία αν το προϊόν που θίγεται δεν έχει εμπορική ζήτηση». Σύμφωνα με τον Γιωργανδρέα Ζάννο, «υπάρχει έντονος προβληματισμός στην κυβέρνηση για τον εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας μας, αλλά δεν νομίζω να υπάρξει σχετική πρωτοβουλία μέχρι να δούμε πώς διαμορφώνεται η κατάσταση στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ενωσης».

Η Αννα Νταλάρα, πάντως, το προσπαθεί. «Μπορεί ο νόμος 2121 του 1993 ν' αναθεώρησε ριζικά τις διατάξεις για την πνευματική ιδιοκτησία» λέει, «αλλά ψηφίστηκε με μεγάλη καθυστέρηση, όταν η αυθαιρεσία είχε ήδη γίνει καθεστώς. Κι είδαμε πως, στην πράξη, δεν προστατεύονται όπως θα έπρεπε οι ίδιοι οι δημιουργοί. Αντίθετα, το έργο τους το εκμεταλλεύονται καταχρηστικά πολλοί επιχειρηματίες του χώρου, με μοναδικό στόχο τον γρήγορο πλουτισμό». Οπως άλλωστε επισημαίνει, «σύμφωνα με τα στοιχεία της IFPI, η Ελλάδα βρίσκεται στην κορυφή της λίστας των ευρωπαϊκών χωρών όπου ανθεί η πειρατεία, με τις απώλειες εσόδων του Δημοσίου από τα πλαστά CDs να ξεπερνούν κάθε χρόνο τα 300 εκατ. ευρώ».

Εξ ου και οι πιέσεις που ασκεί η βουλευτής του ΠΑΣΟΚ για τη σύσταση ειδικής νομοπαρασκευαστικής επιστροπής στο πλαίσιο του ΥΠΠΟ, θεωρώντας δεδομένη τη διάθεση του Παύλου Γερουλάνου να εργαστεί προς αυτή την κατεύθυνση. Κι ενώ απ' τη μεριά της αναγνωρίζει πόσο δύσκολος είναι ο έλεγχος του Διαδικτύου, επιμένει πως «η ελευθερία στη διακίνηση ιδεών και πληροφοριών χωρίς να στερούνται οι καλλιτέχνες και οι συγγραφείς τους πόρους ζωής τους είναι ένα στοίχημα που πρέπει να το κερδίσουμε». *

ΠΗΓΗ: Ελευθεροτυπία, Ένθετο 7